ب گزارش پایگاه تخصصی مسجد به نقل از شبستان، مساجد به عنوان جایگاه عبادت مسلمانان، از مهم‌ترین نهادهای جامعه اسلامی با کارکردی چندمنظوره به شمار می‌آیند و همواره در طول تاریخ اسلام در جامعه مسلمانان نقشی بنیادین داشته‌اند، در همین راستا توقع می‌رود تا در نظام جمهوری اسلامی ایران هم برای پرداختن به مباحث دینی و رفع موانع و مشکلات پیشروی مساجد به عنوان مبدأ شکل‌گیری انقلاب اسلامی، تلاش شود.
در اولین جلسه کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر پنجم تهران، اعضای این کمیسیون به اتفاق آرا، محمد جواد حقشناس را به عنوان رییس این کمیسیون انتخاب کردند و ما در مصاحبه‌ای که پیش روی‌تان است تلاش کرده‌ایم تا برنامه‌ها و اولویت‌های کاری وی و کمیسیون متبوعش را در حوزه مساجد جویا شویم.
در ادامه مشروح این مصاحبه را می‌خوانید:
ـ یکی از مشکلاتی که در شهر تهران با آن روبرو هستیم، کمبود تعداد مساجد است، که برای جبران این کمبود در پایتخت، شورای اسلامی چهارم شهر تهران ساخت ۴۰۰ مسجد محلی در طول چهار سال را تصویب کرد، اما بعد از پایان چهار سال، تنها تعداد کمی از این مساجد ساخته شد، برنامه شما در شورای اسلامی شهر تهران به منظور پیگیری این مصوبه و نیز رفع این کمبود چیست؟
ـ باور ما این است که در مدیریت شهری نمی‌توان به صورت جزیره‌ای عمل کرد، همان گونه که شورای دوم ادامه دهنده برنامه‌های شورای اول و شورای سوم ادامه دهنده برنامه‌های شورای دوم بوده است، این شورا نیز ادامه دهنده مصوبات و برنامه‌های دوره‌های پیشین خواهد بود.
یکی از اقداماتی که در شورای اسلامی شهر تهران مورد توجه قرار خواهد گرفت، رسیدگی به نقاط ضعف و قوت مصوبات گذشته‌ای است که اجرا نشده‌اند، زیرا که باید مشخصا بدانیم که اگر مصوبه‌ای بوده است که نتیجه‌بخش نبوده و یا به اهدافش نرسیده است، علت آن ناشی از چه مشکلاتی بوده است، بنابراین لازم است، در مورد مصوبات قبل آسیب‌شناسی با فضای عملیات و اجرا انجام شود تا بر اساس آن اجرای موارد تصویب شده را تسریع بخشیم.
یکی از مشکلاتی که معمولا در پارلمان و مدیریت شهری با آن روبرو هستیم، وجود مصوبات خوبی است که فرصت و زمینه اجرا پیدا نکرده‌اند که متاسفانه از این طریق لطمات زیادی هم دیده‌ایم، بنابراین تلاش ما در شورای پنجم تهران در این راستا خواهد بود که لوایح و برنامه‌هایی که توسط شهرداری ارایه می‌شوند و همچنین طرح‌هایی که در کمیسیون فرهنگی آماده می‌شوند، در صحن علنی شورای شهر مطرح و تصویب شوند و زمینه اجرای آن‌ها نیز فراهم شود.
در مورد مصوبه ساخت ۴۰۰ مسجد محلی در طول چهار سال هم تلاش خواهیم کرد که بررسی انجام دهیم که این مصوبه با چه نگاه کارشناسی تصویب شده است و چرا بعد از گذشت چهار سال تنها ۲۵ درصد آن تحقق یافته است و بررسی کنیم که دلایل عدم اجرای آن مشکلات ساختاری و مدیریتی است یا به مشکلات مالی و بودجه‌ای مربوط می‌شود.
ـ در کنار پائین بودن سرانه مسجد، بحث تناسب آن نیز در تهران رعایت نشده است، یعنی برخی مناطق تهران بر مبنای جمعیت خود، از تعداد مساجد کافی برخوردار نیستند، برنامه شما برای یکسان‌سازی این تناسب چیست؟
ـ موضوع بسیاری مهمی که در این زمینه ابتدا باید مورد توجه قرار گیرد، این است که باید مشخص کرد که تعریف درست از سرانه مسجد چیست؟ یک زمان، سرانه، نسبت واحد مسجد به نفرات ساکن در شهر در نظر گرفته می‌شود، زمانی واحد مسجد نسبت به کسانی که در روز به شهر هم وارد می‌شوند و سکونت در شهر ندارند، مورد محاسبه است و یک زمان هم واحد مسجد نسبت به جمعیت افرادی است که برای اقامه نماز به مساجد می‌آیند، سنجش می‌شود، بنابراین ابتدا باید تعریف درستی نسبت به سرانه مسجد داشته باشیم و بعد در این زمینه شاخص‌های لازم برای برخورداری از آن را بیان کنیم.
برخی مواقع دیده می‌شود در محله‌ای مسجد به اندازه کافی وجود دارد، اما آن‌ها خالی از نمازگزار هستند، یعنی از لحاظ سخت‌افزاری مشکلی وجود ندارد، اما ارتباطی که باید میان شهروندان با مساجد برقرار باشد، ضعیف است و این مشکل اصلی است که به نظرم باید ابعاد این موضوع مورد بررسی قرار گیرند که چرا در برخی مناطق با وجود برخورداری از مسجد و صرف هزینه‌های بسیار بالا برای ساخت آن، حضور مردم در خانه‌های خدا کمرنگ است و مساجد خالی از جمعیت هستند.
برای رفع کمبود مسجد در تهران نیازی به ساخت مساجد مجلل و گران قیمت با هزینه‌های بالا نیست، زیرا چنین مساجدی نمی‌توانند ما را به اهدافمان در زمینه ساخت مساجد برسانند.
مساجد ما ضمن زیبایی باید معرف هنر ایرانی و اسلامی نیز باشند و فضای ساخت آن‌ها نباید تنها کارکردی تک منظوره داشته باشد، مساجد در گذشته محل مراجعه بی‌پناهان و جایگاهی برای گفت‌وگو و تبادل افکار مختلف بوده‌اند، بر این اساس امروز هم تریبون مساجد باید محلی برای رسیدگی به مشکلات شهری و اجتماعی مردم باشد.
ـ ارزیابی شما از معماری مساجدی که امروز در حال ساخت هستند، چیست؟ آیا می‌توان روند فعلی ساخت و طراحی مساجد در کشور را همسو با پیشینه آن دانست؟
به نظر من معماری مساجد باید با بافت منطقه‌ای که در آن وجود دارد، همخوان باشد، برای مثال مسجدی که در بازار تهران احداث می‌شود، باید با بافت آن محیط منطبق شود، این معیارها در گذشته مورد توجه قرار می‌گرفت، با نگاهی به مساجد مدرسه عالی شهید مطهری و امام خمینی (ره) در محدوده بازار تهران، می‌بینیم که آن‌ها با فضا و ساختمان عمارت شمس‌العماره در آن منطقه همسان و سازگارند، بر این اساس امروز هم باید در معماری مساجد این معیارها لحاظ شوند.
ما نمی‌توانیم در ساخت و معماری مساجد به بافتی که در آن قرار گرفته‌اند، توجهی نکنیم، زیرا به طور مثال در صورتی که معماری مسجدی که در شهرک غرب و یا مجموعه اکباتان بنا می شود، متناسب با بافت آن مناطق باشد، می تواند برای اهالی آن منطقه جذاب و کمک‌کننده باشد.
با نگاهی به معماری ساختمان‌های شهر تاریخی یزد، می‌بینیم که معماری آن، مجموعه‌ای به هم پیوند خورده است و شهر از یک انسجام بصری برخوردار است، به طوری که خانه‌ها، بناها و مساجدی که در کنار هم قرار دارند، یک شکل و شمایل دارند که این مهم در نوع خود برای همه لذت‌بخش است و دقیقا به همین خاطر علی‌القاعده در چنین بافتی نمی‌توان مساجد مدرن و سازه ناساگاز ساخت.
به اعتقاد من شهر ما باید هویت و شناسنامه داشته باشد و به همین میزان بناهای شهری هم باید دارای شناسنامه و هویت باشند، قابل قبول نیست که منازل مسکونی، ساختمان‌های تجاری، فرهنگی، مجامع عمومی همچون سینما و تئاتر از یک فرم و معماری و مساجد از یک فرم معماری دیگر تبعیت کنند.
همان طور که خانه‌های خدا چشم و چراغ شهرهای ما محسوب می‌شوند و از ماذنه آن‌ها، نوای ملکوتی و اذان به شهرها منتقل می شوند، در عین حال می‌توان با به کارگیری برخی از نمادهای مدرن در آن‌ها، هویت شهر را نیز زنده نگه داشت.
ـ بر اساس نظر کارشناسان، ساخت مساجد تنها بر عهده دولت‌ها نیست و این نیازمند مشارکت مردمی است اما مشارکت مردمی نیازمند رفتارسازی است، به نظر شما این رفتارسازی تاکنون چقدر محقق شده و چه میزان در این زمینه کار صورت گرفته است؟
ـ سابقه ملت ایران، نشانگر علاقه مردم به دین و مذهب‌شان است و پرداختن به ساخت یا آباد کردن مساجد برای مسلمانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، از گذشته‌های بسیار دور مردم و خیرین در ساخت مساجد مشارکت داشته‌اند و اندوخته‌ها و پس اندازهای‌شان را برای ساخت این خانه‌های خدا صرف می‌کردند، به گونه‌ای که تک تک آجرها و فرش‌های مسجد با مشارکت مردم تهیه می‌شد، بر این اساس امروز هم باید زمینه مشارکت هر چه بیشتر مردم در ساخت خانه‌های خدا را بیش از گذشته فراهم کنیم.
توجه به مساجد و تلاش و اهتمام برای ارتقای منزلت و جایگاه آن‌ها، وظیفه‌ای است که در نظام اسلامی بر دوش همه کارگزاران، مسئولان و مردم است، بنابراین باید برای شکوفایی و اعتلای بعد ظاهری و معنوی مساجد تلاش کنیم.
امروزه مساجد برای جلب مشارکت مردم در تمام زمینهها اعم از عمران مادی و معنوی آن‌ها نیازمند شیوههای نوینی هستند و این موارد از اموری هستند که نباید از سوی دستاندرکاران مساجد نادیده گرفته شوند زیرا در عصر کنونی باید در کشور به فکر ارتقای سطح کمی و کیفی مساجد باشیم.