پایگاه تخصصی مسجد، گروه اجتماعی ـ سعید علی بیگی؛ مسجد ثارالله شاید به نسبت بسیاری از مساجد شهر بزرگی چون تهران، قدمت چندانی نداشته باشد؛ ولی ریشههای عمیقی در دل محله «شهرک والفجر» دوانده، ریشههایی که این روزها تا بسیاری از محلات دیگر پایتخت و حتی شهرهای اطراف نیز کشیده شده است. مسجدی که از یک سولة کوچک و همتهایی بزرگ با روح محبت و دردشناسی آغاز شد و این روزها میتوان آن را «مسجدی در تراز اسلام» معرفی کرد. البته موفقیت یک مسجد بدون وجود امام جماعتی قوی ممکن نیست. استقامت اهل مسجد، به امام جماعت آن بستگی دارد.
ملاقات با حجتالاسلام تقوا، امام جماعت مسجد ثارالله برای ما موقعیت ویژهای بود تا استقامت و پایداری را در فعالیتهای مسجدی ببینیم. ایشان برای آنکه در قامت یک پیشنماز انجاموظیفه کند، علاوه بر تحصیلات حوزوی با گرایش حقوق قضایی، مدرک مهندسی صنایع کشاورزی و فوقلیسانس مدیریت صنعتی از دانشگاه تربیت مدرس را ابزاری برای خدمت به مسجد و مردم قرار داده است.
جهت آشنایی بیشتر با فعالیتهای مسجد ثارالله، گفتگویی با حجتالاسلام تقوا انجام داده ایم که در ادامه می آید.
به نظر شما یک مسجد موفق چه ویژگیهایی دارد؟
آبادانی و شکوه مسجد، فقط به زرق و برق گنبد و مناره نیست؛ بلکه حضور مردم و چارهساز بودن مسجد برای مخاطبانش، مهمترین مصداق آبادانی و زنده بودن آن است. در مسجد ثارالله بهخوبی درک میکنید که مسجدی که به درد مردم رسیدگی میکند، نمازهایش هم زیباتر برگزار میشود. اگر مسجد در تراز اسلام باشد و محور هر محله قرار داده شود، خواهناخواه بسیاری از مشکلات محله به برکت آن حل خواهد شد. برای حلّال مشکلات بودن، برخورداری از دانش کافی نیست، بلکه قبل از هر چیز دلی بزرگ میخواهد و چشمهایی که نهتنها امروز، بلکه فردای تو را نیز مدنظر گیرد و برای آن برنامهریزی کند. مسجد هر محله باید پناهگاه مردم و خصوصاً جوانان و دردمندان باشد و در همة ابعاد به مردم محله خدمات ارائه کند. مسجد، به دلیل برخورداری از جایگاه همهجانبه و ظرفیتی که متوجه همة ابعاد زندگی انسان است، میتواند بهعنوان یک نهاد اجتماعی قوی، به ارائة خدمت و هدایت و راهنمایی انسانها بپردازد. انسانی که در دنیای خود هدف رسیدن به جایگاه ساخت «انسان کامل» را نشانهگیری کرده است، نیاز بسیاری به درآمیخته شدن در مسجدی در تراز اسلام دارد. مقام معظّم رهبری (حفظه الله) در بیان پرمعنایی فرمودهاند که اگر مسجد، کیفیت شایستة خود را بیابد، هزینههای مادی و معنوی بسیاری از دوش جامعه و مردم و مسئولان برداشته خواهد شد.
فرمودید یک مسجد تراز در همة جوانب برای افراد محله برنامه دارد؛ یعنی به نظر شما مسجد حتی به سلامت جسم افراد یک محله هم باید بپردازد؟
بله، همینطور است. ما تلاش کردهایم محیط مسجد، محیطی دینی و مذهبی صرف نباشد. دو شب در هفته در مسجد آموزش پزشکی به همراه مشاوره و ویزیت رایگان پزشکی داریم. یک شب دکتر عصمت که فوقتخصص جراحی قلب دارند، از طریق ویدئوپروژکتور در شبستان مسجد به آموزش مسائل پزشکی، معرفی نشانههای بیماریها و درمان آنها برای عموم میپردازد؛ به طوری که اعضای مسجد ما طی این چند سال، به احاطة کاملی بر مسائل پزشکی دست یافتهاند.
پزشک دیگر دکتر همایی متخصص طب سنتی است که ضمن آموزش مطالب مرتبط با طب سنتی، گیاهان دارویی و خواص آنها، به مشاوره و درمان رایگان افراد میپردازند.
توانستهایم در مسجد، تعداد زیادی از پزشکان خیّر را مجتمع سازیم. پزشک قلب، دندانپزشک، پزشک اطفال و سایر تخصصها از طریق اعتماد به مسجد، جذب این کار شدهاند و به صورت رایگان یا نهایتاً یکدهم مبلغی که پزشکان میگیرند، به نیازمندانی که از طرف مسجد معرفی میشوند، خدمات میرسانند.
بیماران بسیاری به طور دائم از طریق مسجد، تحت پوشش خدمات پزشکیاند. برخی از معتادان ترککرده، پس از ترک با بیماریهای بدی چون هپاتیت مواجه هستند که در معرفی پزشک، تهیه دارو و تأمین هزینهها، به آنها کمک میکنیم.
در زمینة حل آسیبهای اجتماعی نیز فعالیتی داشتهاید؟
یکی از کارکردهای مهم مساجد، نقش اجتماعی آن و مشاوره و راهنمایی مخاطبان است. مسجد باید بتواند در چارچوبهای اجتماعی، حقوقی و خانوادگی، به عموم اهالی محل خدمات مطمئن و رایگان ارائه دهد. توانستهایم با ارتباطگیری با استادان مجرب، خدمات ویژهای به مراجعان ارائه دهیم. هدف ما پیشگیری از طریق مشاورههای پزشکی، حقوقی و خانواده است. احیاء و آموزش یکی از آموزههای مهم دینی و اجتماعی، به نام مشورت، میتواند یکی از اهداف پنهان و ناخودآگاه این حرکت جمعی در مسجد باشد. از سوی دیگر ارتقا سطح اطلاعات عمومی مردم، بهویژه اهالی مسجد در حوزههای عمومی، میتواند چارهساز بسیاری از دردهای دوران زندگی امروزی باشد.
در تیمهای تخصصی مختلف، تیمهای مشاوره در مسجد تشکیل دادهایم. تا حد ممکن مشکلات خانوادگی را توسط امام جماعت مرتفع میکنیم و اگر مسئلة تخصصی باشد، به مراکز تخصصی مطمئن ارجاعشان میدهیم. در مسجد تیمهای روانشناسی و روانپزشکی با تخصص کودکان، روابط قبل و بعد از ازدواج و ... داریم که مراجعان بسیاری را تحت پوشش قرار میدهند. با ارتباطی که با بسیج حقوقدانان داریم، به صورت رایگان، هفتهای یک روز خدمات حقوقی رایگان برگزار میکنیم. کارشناسان ما قضات بازنشستهای هستند که به تمام فوت و فنهای حقوقی و قضایی اشراف کامل دارند.
از کارهای خوب مسجد شما برگزاری جشن تحصیلی برای همة محصلین ممتاز محله و جشن تکلیف است. کمی در این باره توضیح بفرمایید.
هر ساله در تابستان، به مناسبت یکی از مناسبتهای مذهبی یا ملی، پس از پایان سال تحصیلی، برای دعوت همة محصلین از دبستان تا دانشگاه، حتی برای طلبههای حوزة علمیه که معدلشان از حد مشخصی بالاتر باشد، در محله فراخوان پخش میکنیم که با ارائة مدارک تحصیلی و سکونتی خود از جوایز خوبی که در جشن برای آنها در نظر گرفته شده است، بهرهمند شوند. در این جشن افراد زیادی به همراه والدین خود حاضر میشوند و همین عاملی برای آشنایی بیشتر اهالی محل با مسجد و فعالیتهای آن میشود. در بسیاری از موارد با اعلام همکاری این افراد با مسجد، در موارد مختلف، از قبیل پزشکی و حقوقی، با جذب منابع مالی و معنوی مواجه میشویم. قسمت عمدهای از تیم پزشکی مسجد، پدر و مادرهای بچههایی هستند که در جشن دانشآموزی سالانه مسجد شرکت میکنند. این جشن دانشآموزی حدود بیست سال است که برای دانشآموزان برگزار میشود.
برنامة دیگر آن است که به نوجوانانی که به سن تکلیف میرسند، در مسجد هدیه تکلیف اختصاص دادهایم که خانوادهها با مراجعه به مسجد، این هدایای فرهنگی مناسب سن تکلیف را دریافت میکنند. این کارها سبب شده مراجعات خانوادهها به مسجد افزایش یابد و شناختها کاملتر شود.
هدفتان از تشکیل صندوق خیریه مسجد ثارالله چه بوده است؟
شناسایی فقرا و محرومان محله، باید توسط یک نهاد مطمئن و قابل اعتماد همچون مسجد صورت گیرد. هدف از تأسیس این صندوق، کمک به خانوادههای بیبضاعت، شناسایی فقرا و محرومان محله و تسهیل مسائلی چون ازدواج و اشتغال بود. صندوق مسجد در طول سال به فراخور مشکلات خانوادهها، هزینههای پزشکی، تحصیلی، تهیه لوازم منزل یا هزینههای غیرمترقبه دیگری پرداخت میکند. علاوه بر آن حدود شصت نفر از این اعضا، افرادی هستند که هیچ ستارهای در آسمان ندارند؛ یعنی خودسرپرست و ازکارافتادهاند و درآمد، مستمری و بازنشستگی ندارند. امورشان با یارانه یا مختصر درآمد حاصل از کار در منزل میگذرد. ما برای این افراد مستمری نقدی ثابت بهصورت دائمی در نظر گرفتهایم که به صورت ماهانه برایشان واریز میشود و در کنار آن، سبد کالا نیز به صورت ماهانه در اختیارشان قرار میگیرد. تا به حال حدود چهارصد نفر در این صندوق دارای پرونده شدهاند.
برای مراجعان موردی که برای مسائلی چون ازدواج به مسجد مراجعه میکنند و نیاز به مبالغ حداقلی دارند نیز بدون دریافت چک، سفته یا ضامن، و صرفاً با اخذ مدارک شناسایی، وامهای کوچک در نظر گرفتهایم. اگر درراهماندهای به مسجد مراجعه کند، صرف دریافت یک مدرک شناسایی، هزینه ایاب و ذهابش را پرداخت میکنیم و هر زمان برای پرداخت مبلغ مراجعه کند، مدرکش برگردانده میشود. برای افراد مراجعهکننده به صندوق که توانایی کار کردن داشته باشند، در حد توان اشتغالزایی میکنیم؛ حتی در کارهای مسجد از قبیل نظافت و آشپزی، در ازای پرداخت حقوق مشارکتشان میدهیم و در کنار آن، تحت پوشش سبد کالا و برخی کمکهای مورد نیاز نیز قرارشان میدهیم.
برای همة این کارها با تحقیقات پیش میرویم و ریال به ریال را با حساب و کتاب هزینه میکنیم و ریالی بدون تحقیقات، به کسی نمیدهیم؛ چراکه اعتقاد داریم کمک کردن یک مسئله است و حق را به حقدار رساندن مسئلهای دیگر. یک تیم تحقیقات در مسجد تشکیل دادهایم که با حضور در منازل و محلة مراجعان به صندوق مسجد، از صحت درخواست آنان مطمئن شویم و راه سوء استفاده را بسته باشیم. علاوه بر آن تحقیقات سالانه و دو سال یک بار نیز جهت بررسی تغییر وضعیت افراد تحت پوشش داریم و در صورت بهبود وضعیت، مستمریها قطع میگردد.
به عنوان سؤال آخر بفرمایید که این فعالیتها مردمی است یا همة هزینة آن برعهدة مسجد است؟
بیشتر کمکها، مستمریها و حتی سبدهای کالا، از هدایای مردمی است. مردم به واسطة صداقت و خلوصی که در مسجد دیده و از نزدیک آثارش را لمس کردهاند، به این کار کمک میکنند. گاهی خود مردم را برای ارسال کالاها اعزام میکنیم و آنها وقتی صداقت ما را میبینند، بهصورت خودکار و مداوم برای کمک حاضر میشوند. ما در مسجد فقط نقش واسطه را بازی میکنیم. بسیاری از پزشکان تیم پزشکی مسجد ما اینگونه وارد سیستم خدمترسانی رایگان در مسجد شدهاند.
وقتی خدمات عمومی به مردم میدهیم، فرد احساس میکند برای خانوادهاش حس امنیت ایجاد شده است؛ به همین سبب تقاضای مشارکت در این کار خیر بر اساس توانایی خویش میکند. برای جذب منابع، صندوقهایی تعبیه کردهایم که در منازل و مغازهها توزیع شده است. کار دیگرمان شناسایی و ارتباط با خیرین است که هر کدام به فراخور وُسع خود کمک میکنند. در محله هم اطلاعیههایی برای جذب کمکهای مردمی در مورد ترک اعتیاد، ازدواج، صندوق کمک به محرومین و ... به همراه شماره حساب نصب کردهایم. علاوه بر اینها درآمدهای موقوفات مسجد نیز در این مسیر مصرف میشود.