پایگاه تخصصی مسجد؛گروه اجتماعی ـ ابوالفضل جلیلی: حجت‌الاسلام حمیدرضا دانایی، سال 1374 دروس حوزوی را آغاز کردند. ایشان دروس سطح عالی را در قم نزد حجج اسلام موسوی خویی، نیک‌نام، ترابی اصفهانی، آیت‌الله محمد مؤمن و آیت‌الله حیدری فسایی و بزرگان دیگر، ادامه دادند. دروس خارج حوزه را از محضر اساتید آیات عظام، سبحانی، مکارم و نوری همدانی بهره بردند. عمده فعالیت ایشان منبر، روایت‌گری و مشارکت تبلیغی در طرح‌های ملی است. برنامه‌های شبی در مسجد با دانش‌آموزان، مراسم اعتکاف دانش‌آموزی، طرح ارتقای جایگاه نماز در هیئت‌های مذهبی و...، از ایده‌های خلاقانه ایشان در مسجد جامع امام علی(ع) می‌باشد.
بسیاری از خوانندگان علاقمند هستند تا درباره تجارب شما در منصب امامت جماعت مسجد و امور کاری‌تان در مسجد بدانند، لطفا بفرمایید چه شد که به شهران آمدید؟
همیشه این دغدغه را داشتم که تجربیاتم را به ائمه جماعات منتقل کنم؛ تجربیاتی که در بزنگاه‌ها برایشان چاره‌سازی می‌کند. این گفت‌وگو فرصت مناسبی است تا ضمن بیان این تجارب، از حمایت‌های مرکز رسیدگی به امور مساجد به خاطر اعتماد و واگذاری این مسئولیت به بنده، قدردانی کنم.
در شهریور سال 1393؛ در پی آشفتگی، اختلافات و درگیری‌های محلی، امام جماعت یکی از مساجد از امامت مسجد کناره‌گیری کرده بودند. بنابر تکلیف دینی و مهندسی این بحران، بدون مراسم تودیع و معارفه برای اقامه نماز مغرب و عشا به مسجد رفتم. زمانی که در مسجد حاضر شدم، صدای اعتراضات بلند شد، که چرا پی‌درپی امام جماعت در حال تغییر است. بدون توجه به اعتراضات، اقامه نماز کرده و پس از نماز نکات اخلاقی را بیان کردم. تا شش ماه هرشب بعد از نماز مطالب اخلاقی کوتاه بیان می‌کردم تا اینکه بعد از مدتی اوضاع تا حدودی سر و سامان یافت. به نظرم اصلی‌ترین دلیل فروکشی اختلافات، نظم امام جماعت بود، به طوری که در مدت 18 ماه بدون تأخیر و غیبت، سه وعده نماز اقامه کردم. اکنون نیز با همین رویه، علاوه بر جلسات هفتگی تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه، هر روز احکام شرعی را برای نمازگزاران بیان می‌کنم. آن زمان، وقتی نماز صبح را اقامه می‌کردم، تعداد کمی نمازگزار داشتیم، ولی الان نماز صبح به 50 الی 60 نمازگزار هم می‌رسد.
راهبرد بعدی شما برای کاستن اختلافات چه بود؟
استقرار پایگاه اعتماد در دل مردم، دومین راهبرد مقابله با اختلافات است. برای نمونه در مسجد خودمان با افزایش ارتباطات مردمی توانستیم بدون تعویض قفل، 16 دسته کلید مسجد را جمع‌آوری کرده و به این چند دستگی پایان دادیم. برخورداری امام جماعت از اعتماد زمان‌بر است. یعنی باید برای مردم وقت صرف کرد تا آنها به امام جماعت اعتماد کنند. به عبارتی با نظم و صرف زمان می‌توان مردم را با امام جماعت همراه کرد. سپس با پشتیبانی اعتماد مردمی، توانستیم مؤسسه خیریه و صندوق قرض‌الحسنه را در حالی که محل فعالیت آنها در مسجد بود ولی امام جماعت به عنوان محور مسجد در اداره آنها نقشی نداشت، به آغوش مسجد برگردانیم. یعنی امام جماعت در رکن امور مسجد قرار گرفت.
به نظر جنابعالی ریشه این اختلافات در کجا بود؟
تصور من این است که اگر مسجد از امام جماعت محوری خارج شود و امام جماعت به هر دلیلی انجام مسئولیت‌ها و تکالیف خود را به امنا واگذار کند، این اتفاقات رخ می‌دهد. لذا در مهندسی معکوس چنانچه امام جماعت در شرایط چالشی مانند این مسجد، هیئت امنا را تشکیل دهد، به این اختلافات دامن می‌زد؛ چراکه هر طیف و گروهی توقع دارد که جزو امنا باشد، که عملا امکان‌پذیر نبود از بین 16 گروهی که کلید مسجد را داشتند، کسی را بر دیگری ترجیح داد. اما با عدم توزیع رسمی مسئولیت، توانستیم از همه گروه‌ها و ظرفیت‌ها در اداره مسجد بهره‌مند شویم.
رسیدگی به امور مسجد و امامت جماعت هم اکنون اصلی‌ترین فعالیت شما می‌باشد. بسیار اتفاق می‌افتد که امام جماعت با مسایلی روبرو است که شیوه مواجه با آن مسئله مهم‌تر از حل آن مسئله است، لطفا از تجربه‌های خود در این زمینه برای‌مان بگویید.
بله، البته تاکنون موارد متعددی پیشنهاد تصدی مناصب مهمی به بنده مطرح گردیده، اما از آنجایی که رسیدگی به امور مسجد را تکلیف شرعی خودم می‌دانم، همیشه کار در مسجد، در اولویت اصلی برنامه‌هایم قرار گرفته است و معمولا سخنرانی‌هایی را که با برنامه مسجد تداخل دارد، نمی‌پذیرم .گاهی پیش آمده که 5 ساعت برای اقامه یک وعده نماز و رسیدگی به کارها در مسجد حضور فیزیکی دارم. البته حضور فیزیکی در مسجد با رتق و فتق امور مردم همراه است.
برای نمونه بیان می‌کنم؛ چند وقت قبل خانم جوانی در حالی که به شدت گریه می‌کرد، همراه فرزند نوجوانش به دفتر مسجد مراجعه کرد و گفت همسرم چکی را به صورت امانت به فردی سپرده اما آن فرد، چک را به اجرا گذاشته و قاضی با صدور قرار 50 میلیونی و به خاطر عجز از تودیع وثیقه، همسرم را روانه زندان کرده است و ما هیچ کس را نداریم که به ما کمک کند تا این مشکل حل شود. لذا یکی از نمازگزاران را که در این زمینه تخصص داشت، مأمور رسیدگی به این مشکل کردیم که با الطاف الهی و بدون دریافت حق‌الزحمه، توانستند برائت همسرشان را بگیرند و از زندان آزاد شوند و جالب است بدانید که این خانواده از آن به بعد، جزو نمازگزاران ثابت مسجد ما شدند.
مورد دیگری هم داشتیم که به خاطر تأخیر در پرداخت اجاره، صاحب‌خانه حکم تخلیه مستاجر را گرفته بود. اما با پا در میانی نماینده‌ای که از سوی مسجد فرستادیم، این مشکل هم مرتفع گردید.
جالب است بدانید؛ طرفین نزاع خیابانی، که پس از صدور حکم دادگاه مبنی بر پرداخت دیه 40 میلیونی با حکمیت مسجد آشتی کردند، هم برای نماز جماعت به مسجد می‌آیند.
البته در این موارد امام جماعت باید نقش حمایتی داشته باشد و غیر مستقیم مسئله را به سرانجام برساند؛ زیرا توصیه نابه‌جا، جایگاه امام جماعت و مسجد را متزلزل می‌کند.
یکی از کارهای جالب شما، برگزاری اردوی مسجدی نگاهی جدید است. لطفا درباره این نگاه و نحوه اجرای آن برای خوانندگان ما بگویید.
بر اساس این طرح، دانش‌آموزان یک روز کامل را در مسجد سپری می‌کنند و با سبک زندگی اسلامی آشنا می‌شوند. خاطرم هست که برای برگزاری اردوی مسجد، نیازمند مربی متخصص بودیم. لذا با مشارکت همسرم و حمایت بسیج خواهران، برای 25 نفر از خانم‌های نمازگزار و با تجربه در امور تربیتی، 40 جلسه آموزشی فشرده برگزار نمودم و به موازات تشکیل جلسات، به منظور کشف نیاز دختران نسل جوان و شناخت ابعاد شخصیتی دانش‌آموزان ونیازهای آنان، گروهای پنج نفره‌ای از آن مربیان تربیتی به مدارس فرستادیم تا با ثبت مشاهدات و نظرات دانش‌آموزان و تحلیل آن در اتاق فکر، بتوانیم یک بسته فرهنگی مناسب برای زمان حضور آنان در مسجد فراهم نماییم. پس از برگزاری این اردو، گزارش‌هایی از تغییر رفتار دانش‌آموزان به سمت ارزش‌های اسلامی ارایه شد که جای شکر داشت.
بر اساس این تجربه قبلی، در مسجد امام علی(ع) شهران، برنامه شبی در مسجد را برگزار کردیم. در این طرح، دانش‌آموزان دختر از شب تا ظهر روز بعد در مسجد حضور داشتند. روزه‌داری در مسجد، قرائت قرآن، احکام اسلامی و... از برنامه‌های این طرح بود. برای اجرای این طرح با مدارس اطراف مسجد ارتباط گرفتیم و به سبب همین ارتباط، اکنون برای اقامه نماز، تعداد پرشماری از دانش‌آموزان به همراه معلمان خود به مسجد می‌آیند. اگر چه مسجد عایدی مستمری به جز کمک‌های مردمی ندارد، اما از دانش‌آموزان پذیرایی می‌کنیم، جایزه اهدا می‌کنیم و آنها را تشویق می‌کنیم.
مراسم اعتکاف دانش‌آموزی از دیگر طرح‌های شما در شهران بوده است، لطفا از این طرح برای ما بگویید.
ارتباط با مدارس هم‌جوار مسجد، یکی از برنامه‌های بنده در شهران است که زمینه حضور دانش‌آموزان را در مراسم اعتکاف فراهم می‌کند. در اعتکاف امسال، از بین 250 معتکف خانم، حدود 105 نفر معتکف نوجوان بودند. از 70 نفر معتکف آقا نیز 35 نفرشان نوجوان بودند. بنابراین، در برنامه اعتکاف بر حسب نیاز و سلیقه مخاطب به نحوی برنامه‌ریزی شد که برنامه تئاتر، روایت‌گری چندرسانه‌ای و سرود، در کنار برنامه مذهبی برای نوجوان ارایه کردیم. در این اعتکاف سعی کردیم استفاده از بلندگوها و برنامه‌های عمومی را به حداقل برسانیم و برنامه‌های اصلی را با کمک دوستان روحانی در قالب حلقه‌های معرفت ارائه نمودیم. بعد از برگزاری مراسم هم با فاصله چند ماه، لوح یادبودی را برای دانش‌آموزان معتکف تدارک دیدیم و این لوح را امام جماعت مسجد در مدرسه به دانش‌آموزان معکتف و در حضور بقیه دانش‌آموزان اهدا کرد. دانش‌آموزان معتکف ذوق و شوق خاصی داشتند و بعضا اشک می‌ریختند؛ زیرا عمل خوبشان را دیگران فراموش نکرده‌اند. این کار، تشویق دانش‌آموزان معتکف و ترغیب دیگران برای حضور بود. این کار، بیان خاطرات اعتکاف به همدیگر بود تا سال دیگر اعتکاف پربرکت‌تر و دانش‌آموزی‌تر برگزار شود؛ زیرا غنی‌ترین سرمایه مسجد همین نوجوانان هستند.
به عنوان سؤال آخر بفرمایید برای آینده چه برنامه‌هایی دارید؟
بعد از ایام صفر، در مدارس محله، حضور بیشتری خواهم داشت. با همیاری مبلغان، برنامه‌های اردوی دانش‌آموزی، مراسم اعتکاف دانش‌آموزی و ارتباط با هیئت‌های محله را با قوت بیشتری انجام خواهم داد. برنامه‌های ارسال هدایا به کسبه هم‌جوار، عیادت از بیماران محله، حضور در منزل نمازگزاران به مناسبت ازدواج، تولد، جمع‌آوری کمک‌های مالی مؤسسه خیریه و حمایت‌های معنوی از نمازگزاران و سایر برنامه را در اولویت کار مسجد قرار خواهم داد.