پایگاه تخصصی مسجد / جلال حیراننیا؛ نشانههای ظهور، از جذابترین و پرطرفدارترین و درعینحال از آسیبپذیرترین بخشهای معارف مهدوی است. اختصاص بخش عمدهای از روایات مهدویت به این موضوع، بهترین گواه بر این مسئله است. این جذابیت از سویی باعث افزایش اقبال عمومی به این مسئله و در نتیجه اصل اندیشه مهدویت میشود، اما از سوی دیگر، افزون بر ایجاد زمینه برای ورود خرافات، طمع شیادان و مدعیان دروغین را برای جعل و تحریف روایات، دو چندان میکند. ازاینرو، نظر به فقدان پژوهشهای مستند در این زمینه، شایسته است با انجام تحقیقات مبتنی بر اصول و قواعد فهم حدیث و با جداسازی مطالب مستند از غیر مستند، علاوه بر پالایش معارف مهدویت از خرافات، زمینههای سوءاستفاده از این موضوع از میان برداشته شود. در خصوص جایگاه موعود در ادیان مختلف و آسیبهای مهدویت، پایگاه تخصصی مسجد گفتوگویی با حجت الاسلام سید مهدی حسینی مدیر اداره جذب و آموزش مرکز رسیدگی به امور مساجد انجام داده است که در ادامه می آید.
*ادیان مختلف به نوعی به آمدن یک منجی برای نجات از ظلم و جور اعتقاد دارند، تفاوت و ویژگی مشترک موعود، در این ادیان با اسلام چیست؟ آیا می توان گفت انتظار مفهومی فطری است؟
انتظار ظهور مصلح جهانی، امید به آینده روشن دنیا است. این امید و آرزو همیشه در در فطرت الهیِ همه انسان ها وجود داشته است.
بررسی ادیان الهی و نیز مکاتب بشری نشان می دهد که پیروان مذاهب گوناگون به ظهور موعود آسمانی که در متون دینی به آن وعده داده شده، ایمان داشتهاند؛ بنابراین اعتقاد به منجی، عقیدهای مشترک در میان مذاهب و ملل جهان به شمار میرود؛ به طوریکه علاوه بر ادیان توحیدی بزرگ(یعنی اسلام، مسیحیت و یهودیت) سایر آئینها از قبیل زردشت، هندو، بودا، کنفسیوس و دائو نیز به ظهور موعودی در آیندهی جهان معتقدند. اگرچه که در جایگاه نظریِ موعود باوری، شخص موعود، شخصیت موعود، چگونگی ظهور و حوادث پس از آن، دیدگاه های گوناگونی وجود دارد.
عناصری که در جریان موعود باوری درمیان ادیان و ملل مختلف به عنوان عناصر اصلی و مشترک مطرح است، بدین شرح است؛
اول، دخالت خدا در زمین
موعود باوری، باوری متعلق به همه ادیان است، حتی آن ادیانی که توحیدی نیستند نیز به موعود اعتقاد دارند. این باور، بر محور یک نجات بخشی غیبی و ماورائی است، یعنی نزد همه اقوام و ملل جهان ثابت است که انسان، با تکیه بر خود و بدون پشتیبانی از عالم بالا و جهان غیب نیتواند وضع نابسامان موجود را به وضع مطلوب و آرمانی تغییر دهد و بایستی از شخصی از غیب بر آید و کاری بکند.
درست به همین دلیل، منجیِ موعودِ یهودیت و مسیحیت، مسیحا نامیده می شود(مسح شده توسط خدا). اما منجی اسلام، مصلحی است از خاندان پیامبر(ص) که از سوی خدا تأیید شده و با نیرو و امداد غیبی پشتیبانی میشود. به عقیده شیعه، موعود، حجّت خاص خدا و آخرین جانشین پیامبراسلام(ص) است. در سایر ادیان و مکاتب بشری نیز مساله موعود به ماورای عالم ماده ارتباط دارد.
دوم، چشم انداز روشن برای آینده جهان
در همه ادیان، موعودباوری به معنای ضرورت تحقق همه آرمانهای بلند بشر درآینده جهان است. به بیان روشنتر، به اعتقاد همه ملت ها و مذاهب، جریان موعودباوری به حاکمیت همه خوبیها خواهد انجامید و ظهور موعود، هرگونه ظلم و ستم و شرّ و بدی را از جهان بشریت پاک خواهد کرد.
این بشارت بزرگ و نشاط آفرین در کتب مقدس همه ادیان آمده است و در ذهن و اندیشه پیروان همه ادیان حقیقت موعود با مدینه فاضله و آرمانشهر انسانها، پیوند خورده است.
*یکی از آسیبهایی که در طول دوران غیبت اعتقاد منتظران را نشانه رفت، ادعاهای دروغ نیابت و ظهور بود، منشاء این آسیبها چه بود ؟
برای هر فرهنگ و مجموعه معرفتی، ممکن است آفتهایی روی دهد که مانع رشد و بالندگی آن فرهنگ باشد. فرهنگ دینی نیز گاهی به آفت هایی گرفتار می شود که حرکت رو به کمال آن را کند می کند.
بحث«آسیب شناسی دینی»عهده دار شناختنِ آن آفتها وشیوه مقابله با آن است. لازم است درباره آنچه به عنوان آسیب های فرهنگ ناب مهدوی مطرح می شود، بحث کنیم و ضمن آشنایی با آسیبها و راههای خنثی سازی و رویاروئی با آنها بیاندیشیم.
آسیبهای فرهنگ مهدویت، مواردی است که غفلت از آنها موجب سُستی اعتقاد مردم، بویژه جوانان، نسبت به اصل وجود امام مهدی(عج)، یا ابعاد مختلف شناخت آن بزرگوار می شود. این آسیبها، گاهی سبب گرایش به افراد یا مجموعههای منحرف میشود. بنابراین آشنایی با این آسیبها، منتظران آن امام بزگوار را از کجروی در اعتقاد و رفتار حفظ خواهد کرد.
یکی از مهمترین آسیبهای معارف مهدویت، ظهور مدعیان دروغین در این جریان مقدس است. در طول سالیان غیبت امام مهدی(عج) افرادی به دروغ ادعا کرده اند که با آن حضرت، ارتباط خاص دارند یا از سوی آن بزرگوار به مقام نیابت خاص رسیده اند.
امام زمان(عج) در آخرین نامه خود به نائب چهارم تصریح فرموده اند: تو تا شش روزدیگر از دنیا خواهی رفت. کارهایت را سامان ده و درباره جانشین پس از خود به هیچ کس وصیت نکن که غیبت کامل (غیبت کبری) فرارسیده است ... و در آینده بعضی از شیعیان من ادعای مشاهده [و ارتباط با من] میکنند. آگاه باشید که هرکس قبل از خروج سفیانی و صیحه [آسمانی] ادعای مشاهده کند، دروغگو است.
با این بیان روشن، هرشیعه آگاهی وظیفه دارد مدعیان ارتباط و نیابت خاص را تکذیب کند و راه نفوذ و سودجویی این فرصتطلبان و دنیا خواهان را ببندد.
بعضی از این دروغگویان پا را فراتر نهاده و پس از ادعای نیابت، مدعی مهدویت شدهاند و در پی ادعای باطل خود، مکتب و فرقهای انحرافی را بنیان نهادهاند و زمینه انحرافِ اعتقاد عده بسیاری را نیز فراهم آوردهاند.
با مطالعه تاریخچه این گروهها روشن میشود که بسیاری از آنها با پشتیبانی و حمایت استعمار بوجود آمدهاند و به حیات خود ادامه دادهاند. روشن است که شکل گیری فرقهها و گروههایِ منحرف و پیوستن و اعتماد کردن افراد به مدعیان مهدویت یا نیابت، ریشه در جهل و نادانی آنها دارد. شوق فراوان دیدار امام زمان(عج)، بدون معرفت و آگاهی کافی به آن حضرت و غفلت از وجود شیادان در این عرصه، زمینه ساز ارتباط با مدعیان دروغین میشود.
*منتظر واقعی چگونه خود را از این دام ها حفظ کند؟
شیعیان و منتظران واقعی باید با آگاهی کافی از معارف ناب مهدویت خود را از دام نیرنگ بازان حفظ کنند و با پیروی از علمای معتمد شیعه، در مسیر روشن مکتب آن حضرت(عج)، گام بردارند.
یکی از این فرقههای منحرف، فرقه بابیّت است که رهبر آن« علی محمد شیرازی»است. شیرازی ابتدا خود را نایب خاصه معرفی کرد و پس از آن مدعی شد که مهدی موعود است و در نهایت ادعای پیامبری هم کرد. این فرقه منحرف زمینه ساز شکل گیری فرقه ضالهی بهاییت شد.