پایگاه تخصصی مسجد/حسین تیموری: در خیابان خاوران نرسیده به خیابان شهید تاری گلدسته‌های مسجد انصارالحجه(عج) دیده می‌شود. مسجدی ساده و بی‌آلایش در محله طیب که تنها زینت دیوارهایش آیاتی از قرآن با نقش و نگار لاجوردی رنگ است. طوری در بین مغازه‌های کوچک و بزرگ گذر جا خوش کرده که اگر گلدسته‌هایش نباشد از نگاه رهگذران پنهان می‌ماند. از مساجد قدیمی و فعال منطقه است که به گفته اهالی قدمت 60 ساله دارد.
روزگاری پایگاه مبارزات انقلابی بوده و تظاهرات بسیاری هم از همین مسجد شروع شده است. در دوران جنگ تحمیلی هم پایگاهی برای بسته‌بندی و ارسال موادغذایی و مایحتاج رزمندگان به جبهه‌ها بود. حالا خشت خشت آن یاد و خاطره 73 شهیدی را روایت می‌کند که از همین مسجد عازم میدان نبرد شدند.
مسجد انصارالحجه(عج) فعالیت‌های بسیاری دارد و یکی از کانون‌های فرهنگی منطقه به شمار می‌آید که با اجرای برنامه‌های متنوع و پربار توانسته نوجوانان و جوانان زیادی را جذب کند. درباره تاریخچه و هویت محلی این مسجد با چند نفر از هیئت امنا و قدیمی‌های مسجد گفت‌وگو کردیم.
در اصلی مسجد از خیابان خاوران باز می‌شود و با چند پله به حیاط می‌رسد. درصحن مسجد چند گلدان بزرگ قرار دارد که حس طراوات و شادابی را به نمازگزاران می‌دهد. شبستان آقایان وسیع‌تر از شبستان بانوان است که در طبقه دوم قرار گرفته است.
زمان ساخت مسجد انصارالحجه(عج) به سال 1336 برمی‌گردد. داستان ساخته شدنش را «اکبر مکرمی» از قدیمی‌های مسجد و عضو هیئت‌امنا چنین تعریف می‌کند: «خیابان خاوران چند سالی است که آباد شده است. آن زمان در این محله مسجدی وجود نداشت. مردم برای ساخت مسجد خیلی به این در و آن در زدند تا اینکه شخصی به نام حریلی بانی شد و قطعه زمین 100 متری خرید. بعد هم اهالی دست به دست هم دادند و هزینه ساخت را تهیه کردند و مسجد بنا شد. چون مساحت زمین کم بود همه فضا را به شبستان اختصاص دادند. حیاط آن روی هم رفته حدود 7متر است.»
بزرگان محله به قم رفتند...
بعد از ساخت مسجد اهالی به تکاپو افتادند و درخواست امام جماعت کردند. کسی به اینجا نمی‌آمد اگر هم می‌آمد چند روزی می‌ماند و می‌رفت. تا اینکه بزرگان محله به قم، نزد آیت‌الله گلپایگانی رفتند و تقاضا کردند که برای مسجد، روحانی انتخاب کند.» با مراجعه مردم به آیت‌الله گلپایگانی، این عالم بزرگ، محمدتقی وحیدی گلپایگانی را برای امامت مسجد انتخاب کرد. این ماجرا به سال 1345 برمی‌گردد.
مکرمی ادامه می‌دهد: «تعداد نمازگزاران این مسجد زیاد بود و فضا برای همه جمعیت کافی نبود. تا اینکه برادران رئیسی که از ملاکان بزرگ این منطقه بودند بعد از پیروزی انقلاب اسلامی قطعه زمین بزرگی را به حاج آقا وحید سپردند که برای امور خیر استفاده کند. 500 متر هم برای افزایش بنای مسجد در نظر گرفتند. چون قطعه زمین موقوفی با مسجد فاصله داشت به ناچار تعمیرگاهی که جنب مسجد بود برای افزایش وسعت آن در نظر گرفته شد و 500متر از زمین موقوفی هم به صاحب تعمیرگاه داده شد. با این کار سال 1361 مسجد تخریب و دوباره از نو ساخته شد که 4 سال طول کشید.»
صندوقی برای حمایت از گرفتاران
آیت‌الله وحیدی گلپایگانی با عهده‌دار شدن امامت مسجد، زمام امور را به دست گرفت و سروسامانی به وضعیت مسجد داد. در وهله اول نیاز مردم را بررسی کرد و برای اینکه قدمی برای مردم محروم و کم درآمد جنوب شهر برداشته باشد در کنار برنامه‌های مذهبی به فعالیت‌های عام‌المنفعه رونق داد. از آن جایی که از سوی مراجع عظام به‌عنوان نماینده دریافت وجوهات مردم انتخاب شده بود توانست بار مشکلات و گرفتاری‌ها را از روی دوش اهالی کم کند. در نخستین قدم صندوق قرض‌الحسنه محبان حضرت علی(ع) را راه‌اندازی کرد. این صندوق زیر نظر مسجد فعالیت می‌کند.
سخنرانی درباره مسائل روز
یکی از وجوه تمایز این مسجد نسبت به مساجد دیگر منطقه سخنرانی‌های تأثیرگذار آیت‌الله وحیدی گلپایگانی است. خودش می‌گوید: «بیشترین دغدغه امروز جامعه ما کمرنگ شدن مسائل اخلاقی و اعتقادی است. همین ضربه مهلکی به روح و روان جوانان ما می‌زند. من با توجه به نیاز مردم موضوع سخنرانی‌هایم را انتخاب می‌کنم. سعی‌ام بر این است که اهالی را نسبت به توطئه‌های دشمن آگاه کنم.»
این روحانی خوش‌سخن در زمان انقلاب هم سخنرانی‌های کوبنده‌ای برای افشاگری ستم شاهنشاهی انجام می‌داد و همین هم دردسرهایی را برای او درست می‌کرد. او ادامه می‌دهد: «روزهای دوشنبه، چهارشنبه و جمعه درباره مسائل اخلاقی صحبت می‌کنم. البته آن زمان که حالم بهتر بود هر شب نیم ساعتی منبر می‌رفتم.» آیت‌الله وحیدی هفته‌ای یک روز هم با اعضا بسیج جلسه برگزار می‌کند. او ارتباط صمیمانه با جوانان محله برقرار کرده و علوم قرآنی و دینی را به آنان آموزش می‌دهد.
زیر ذره‌بین ساواک
این مسجد به گفته نیری قبل از جنگ تحمیلی هم فعال بوده است. در دوران ستمشاهی که رژیم پهلوی خفقان ایجاد کرده بود همین مسجد، محل برنامه‌ریزی برای تظاهرات بود. نیری می‌گوید: «دوران انقلاب اینجا پایگاه تظاهرات بود. همه مردم اینجا جمع می‌شدند و به سوی میدان خراسان می‌رفتند. همین باعث شده بود مسجد زیر ذره‌بین ساواک باشد. بعد از پیروزی انقلاب هم که منافقان رعب و وحشت به دل مردم انداخته بودند، اینجا به پایگاه مبارزه با ضد انقلاب‌ها تبدیل شد. وقتی هم امام دستور تأسیس بسیج را دادند، مسجد ما بر امور بسیج 15 مسجد دیگر نظارت داشت.»
73 لاله خونین
73 شهید محله از بسیجی‌های همین مسجد هستند. عکس همه‌شان روی دیوار مسجد نصب شده است. «هاشم نیری» از نمازگزاران قدیمی مسجد به این عکس‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «همه این بچه‌ها از مسجد انصار الحجه(عج) عازم میدان نبرد شدند. نخستین شهید دفاع‌مقدس از این مسجد، شهید حسین پورصالح بود. در عملیات فتح خرمشهر شهید شد. قبل‌تر از او شهید مهدی یزدانی‌زاده بود که در غائله کردستان به دست منافقان به شهادت رسید.» بعد هم به خانواده شهیدان عرب‌شاهی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «مادر شهیدان عرب‌شاهی، 2 پسر، یکی از دامادهایش و 10 برادرزاده‌اش در جنگ تحمیلی شهید شده‌اند. شهید پورصالح یکی از برادرزاده‌هایش است. پدر شهیدان عرب‌شاهی از نمازگزاران مخلص این مسجد است. هر روز در نمازجماعت شرکت می‌کند.»
به گفته نیری در دوران جنگ تحمیلی، کمک‌های مردمی از مواد غذایی گرفته تا پوشاک و ملحفه در این مسجد جمع‌آوری می‌شد. او خاطرات آن دوران را یادآوری می‌کند: «کامیون کامیون جنس در این مسجد خالی می‌شد. در همان فضای 100 متری. خانم‌ها اجناس را به خانه‌شان می‌بردند و بسته‌بندی می‌کردند و بعد از آماده شدن به جبهه می‌فرستادیم. بارها حاج آقا وحیدی خودشان برای سرکشی به جبهه می‌رفت تا از کم و کسر بچه‌ها با خبر شود.»
تعداد نمازگزاران جوان از سالمندان بیشتر است
پایگاه بسیج مسجد انصار الحجه(عج) با اینکه یکی از فعال‌ترین پایگاه‌های بسیج به شمار می‌آید و برنامه‌های متنوع و پرباری برگزار می‌کند اما امام جماعت مسجد، کانون فرهنگی در نظر گرفته تا به‌صورت مستقل فعالیت‌های فرهنگی هنری انجام دهد. «محمدرضا رحمتی» معاون واحد فرهنگی مسجد علت این کار را توضیح می‌دهد: «جمعیت جوان و نوجوان این مسجد خیلی بیشتر از میانسالان و سالمندان است. از این‌رو آیت‌الله وحیدی این نیاز را احساس کرده تا برنامه‌های فرهنگی مفصل‌تر و جامع‌تری برگزار شود.»
فوتبال دستی
در کانون فرهنگی مسجد نوجوان به 3 رده سنی تقسیم می‌شوند و برای هر گروه از آن مربی و برنامه‌های مشخصی در نظر گرفته می‌شود. رحمتی ادامه می‌دهد: «در تابستان کلاس‌های آموزش قرآن، امام‌شناسی و قصص قرآنی برگزار می‌شود. در کنار این برنامه، اردوی تفریحی ورزشی در نظر گرفته شده است. بچه‌ها را هفته‌ای یکبار به زمین فوتبال و 2 هفته یکبار به استخر می‌بریم. البته امکان ورزش پینگ‌پنگ و فوتبال‌دستی هم در خود مسجد مهیا شده است.» اواخر شهریورماه نوجوانان محله به مشهد مقدس اعزام می‌شوند و در آنجا هم برنامه ورزشی و تفریحی برایشان اجرا می‌شود. به گفته رحمتی در 9 ماه تحصیل برای اینکه لطمه‌ای به درس دانش‌آموزان وارد نشود روزهای پنجشنبه برایشان برنامه آموزشی و تفریحی برگزار می‌شود.
ادعیه‌خوانی کوچک‌ترها
مسجد به سبب فعالیت‌های گسترده‌ای که برای رفع مشکلات مالی و زندگی مردم انجام می‌دهد پناهگاهی محلی شده است. به گفته «حسین سیفی» نمازگزار قدیمی، دفتر مسجد از نیم ساعت قبل از اذان تا نیم ساعت بعد از نماز باز است. او می‌گوید: «مشکلات و گرفتاری‌های مردم در این مسجد برطرف می‌شود. افراد زیادی به اینجا مراجعه می‌کنند. یا گرفتاری مالی دارند یا فرزندشان بیمار است یا در راه مانده‌اند. به مشکل همه این افراد رسیدگی می‌شود.»
در این مسجد سنت حسنه تکبیر‌گویی و اذان حفظ شده است و امام جماعت می‌خواهد این کار را نوجوانان انجام دهند. حتی گاهی خواندن ادعیه به بچه‌ها واگذار می‌شود. به اعتقاد سیفی هدف از این کار جذب نوجوانان و جوانان به مسجد است. او می‌گوید که با این کار سلامت روان و ایمانشان تضمین می‌شود. از دیگر کارهایی که در این مسجد باب است، بازی کردن بچه‌ها در مسجد است. آیت‌الله وحیدی این کار را کرده تا به قول معروف بچه‌ها جلد خانه خدا شوند. در مسجد انصارالحجت فقط نماز ظهر و مغرب به جماعت خوانده می‌شود. علت این کار را سیفی این‌گونه عنوان می‌کند: «بیشتر نمازگزارانی که به این مسجد می‌آیند کاسبان محل هستند. بنابراین برای نماز صبح تعداد اندکی حضور دارند.»
کتابخانه 12 هزار جلدی
کتابخانه مسجد فضای وسیعی دارد. طبقه پایین شبستان مردانه به کتابخانه تعلق دارد و این مکان فرهنگی از بدو تأسیس مسجد راه‌اندازی شده است. کتابخانه‌ای با 12 هزار جلد کتاب که اغلب آنها را امام جماعت مسجد خریده است. کتاب‌هایی هم که تهیه می‌شود اول خود آیت‌الله وحیدی مطالعه می‌کند. یکسری کتاب هم از وزارت ارشاد و سازمان تبلیغات اسلامی به کتابخانه اهدا شده است. قبل از بازسازی هم مسجد کتابخانه داشته اما وسعتش به این اندازه نبوده است. یکی از دلایل توسعه کتابخانه مسجد هم کوچک بودن خانه‌ها و نبود امکانات کافی و مناسب در اغلب آنها برای مطالعه است.
