پایگاه تخصصی مسجد: فعالیت‌های مرکز رسیدگی به امور مساجد در هرسال حول یک موضوع محوری در رابطه با مساجد سیاست‌گذاری و اجرا می‌شود که در سال ۹۵، محور فعالیت‌های این مرکز بر مسئله مسجد و بانوان و نقش این قشر فعال و اثربخش در جامعه در عرصه مسجد استوار شده است. نوشتار پیش‌رو که به قلم جناب آقای احمد سلامی به رشته تحریر درآمده است، به بررسی تأثیر نوع نگاه امام جماعت مسجد بر حضور بانوان در مساجد می‌پردازد:
اگر بپذیریم که امام جماعت تنها عهده دار ادای نماز نیست و وظیفۀ او «اقامۀ نماز» است و «اقامه» مفهومی به مراتب وسیعتر و پیچیده تر از «ادا» دارد، باید اذعان کنیم که امام جماعت با مسئولیتی سنگین مواجه است که فکر او، سخن او، رفتار او و حتی حرکات دست و صورت او می تواند در انجام این وظیفۀ سنگین، کمک رسان باشد و یا مانع تراشی کند.
سخن آن است که اگر نگاه امام جماعت، با حضور بانوان در مسجد همراه نباشد، آیا در چنین شرایطی می توان انتظار حضور جدی و مفید بانوان در مسجد داشت؟
نمی خواهم وارد بحث های فقهی حضور بانوان در مسجد شوم، ولی در شرایطی که ایدۀ محدود کردن زنان به خانه، در عمل با موفقیت روبرو نبوده است، سؤال این است که بعد از خروج زن از خانه و ورود به عرصۀ اجتماع (که به نظر می رسد در شرایط زمانی و مکانی فعلی، امری اجتناب ناپذیر است) آیا مسجد منزلگاه بهتری برای اوست یا اماکن عمومی غیرقابل کنترل یا مجالس آلوده به گناه یا ...؟ اگر درب مسجد را به روی زنهای جامعۀ خود ببندیم، باید بدانیم که درهای دیگری به روی آنها باز است و با بستن این درب، نه تنها خدمتی به ایشان نکرده ایم، بلکه به روشنی از عنصر اساسی اقامۀ نماز برای پیشبرد اهداف دینی غفلت کرده ایم و از آن بالاتر بانوان را با دست خود به سمت و سوی متضاد با آرمانهای دینی سوق داده ایم. این ظرفیت عظیم چگونه می تواند نزد بعضی از بزرگان مغفول باشد؟؟
بحث ما فراتر از صِرف عدم مخالفت است و این کافی نیست که امام جماعت بگوید «به هرحال ما مشکلی با اصل حضور بانوان نداریم!» اگر امام جماعت با تمام وجود موافق و بلکه مشتاق کشیده شدن بانوان به سمت مسجد نباشد، می توان مطمئن بود که تمام آرمان های متصور برای حضور بانوان در مسجد، بیهوده و غیرقابل وصول است و تمام آنچه در این زمینه گفته شده یا خواهد شد، هباءً منثوراً خواهد بود.
ممکن است کسی به لحاظ فکری، مخالف حضور بانوان در مسجد نباشد، ولی اهمیت چندانی نیز برای این حضور قائل نباشد و مخاطبان اصلی و اولیۀ خود را مردان بداند و نگاه درجه دو به حضور بانوان داشته باشد. اثرات چنین رویکردی به وضوح در اقدامات او متجلی شده و به مخاطبان منتقل خواهد شد و اگر هر فرد را به خودی خود مبلّغ و رسانه ای برای مسجد بدانیم، چنین مخاطبانی در بهترین حالت، حضورشان در مسجد، منحصر به ادای نمازهای واجب می شود و تنها به واسطۀ اعتقاد درونی خویش، رفت و آمد به مسجد را حفظ می کنند. ولی انتظار حضور جدی و مفید و فعال و نیز انتظار جذب دیگران، از آنها انتظار بیجایی خواهد بود.
برنامه ریزی دقیق برای استفادۀ حداکثری از این پتانسیل عظیم، مسئله ای است که متأسفانه کمتر مورد توجه ائمه جماعت قرار گرفته است و به نظر می رسد که رسیدن به این آرمان، مستلزم بازبینی و بازاندیشی در نوع نگاه ایشان نسبت به مقولۀ حضور اجتماعی بانوان است. مسجد که می تواند پناهگاهی برای در امان ماندن از هجوم شیطان های درون و بیرون برای آحاد جامعه اعم از مرد و زن باشد، نباید تبدیل به «مکانی برای خواندن نماز» شود. کجا از ما خواسته اند نماز بخوانیم؟! مدام سخن از «اقامه» است. اقامۀ نماز به این است که مشکلاتمان را حل کند و ما را از بدی ها دور کند. فکر ما و ذکر ما و احساس و مهر ما را از غیرخدا منقطع کند تا تنها با او آرام شویم. «مسجد محل اقامۀ نماز است» یعنی «محل برطرف کردن مشکلات مؤمنان است» و این آرمان زمانی محقق می شود که نگاه ما به مخاطبان مسجد، نگاهی دقیق و عمیق باشد.
از خدا می خواهیم که ما را مصداق دعای شریف ورود به مسجد قرار دهد که فرمود: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ عُمَّارِ مَسَاجِدِکَ وَ عُمَّارِ بُیُوتِک؛ خدای من! من را جزو آبادکنندگان مساجد و خانه های خودت قرار بده![١]»